Солтүстік Қазақстан облысы Жамбыл ауданының Петровка ауылы маңында тұрғызылған Міржақып Дулатұлына арналған 28 метрлік мемориал кешенінің бұзылуы қоғамда үлкен пікірталас туғызды. Журналист Заңғар Кәрімхан, мемориалды тұрғызған кәсіпкер және облыстық әкімдік — бұл оқиғаға байланысты бір-біріне қарама-қарсы түсінік беріп отыр.
Мемориал не үшін тұрғызылған? (Заңғар Кәрімханның тарихи түсіндірмесі)
Журналист Заңғар Кәрімхан жазбасында мемориалдың неліктен дәл осы жерде орнатылып жатқанын түсіндіреді.
1917 жылғы ІІ Жалпықазақ құрылтайынан кейін елді қорғау мақсатында жер-жерде жасақ жасақтау басталған.
1918 жылы шілдеде Міржақып Дулатұлы мен заңгер Айдархан Тұрлыбайұлы Қызылжар маңындағы Аққұсақ деген жерде (қазіргі Жамбыл ауданы Петровка ауылының төңірегі) төтенше жиын өткізген.
Бұл жиында:
- Алаш идеясы халыққа түсіндірілген,
- елді қорғау мәселесі талқыланған,
- жергілікті жұрт Алаш Орда қозғалысына қолдау көрсеткен.
Заңғар Кәрімханның айтуынша:
«Бүгінгі мемориал – дәл осы тарихи жиын өткен жерге, аруаққа құрмет ретінде салынған. Жобаны Алаш қайраткерлерінің ұрпақтары өз қаржысына көтеріп жатыр»
Журналисттің мәліметінше, кешеннің өзі:
- мемлекеттік бюджеттен бір тиын алмастан,
- жеке кәсіпкерлер мен Алаш ұрпақтарының қаражатына,
- Қазақстанның сакральды картасына енген орында тұрғызылған.
Кешен 27 қыркүйекте салтанатты түрде ашылуы тиіс еді.
Журналист: “Кешенді әкімдік техникамен келіп бұзған”
Заңғар Кәрімхан жариялаған суреттерде кешеннің төбесіндегі қыран символы, жарық бағандары және мемориал тақтасының сынғаны көрінеді.
Ол жазбасында:
«Ұйымдастырушылар ашуға санаулы күн қалғанда кешен қасақана қиратылған күйінде тап болды. Әкімдік техника, кран, жұмысшылармен келіп бұзған»
— деп мәлімдейді.
Журналист бұл әрекетті:
- вандализм,
- Алаш рухына құрметсіздік,
- тарихи нысанды саяси себеппен тоқтату
деп бағалап, қоғамды мәселеге бейжай қарамауға шақырды.
Әкімдік: “Вандализм жоқ. Қисайғаны үшін бөлшектедік, құжаттары болмаған”
Жамбыл ауданы әкімдігі ресми жауап беріп, журналистің айтқанын жоққа шығарды.
Әкімдіктің мәлімдеуінше, кешен екі себеппен “консервацияға” алынған:
1. Топырақ отырып, құрылым қисайып кеткен
Бұл — құлау қаупін тудырған.
2. Құрылысқа қажетті құжаттар болмаған
- архитектуралық-жоспарлау тапсырмасы
- эскиздік жоба
- мемлекеттік сараптама
Мемлекеттік сәулет-құрылыс бақылау органдары жобаны жүргізген кәсіпкерге айыппұл салған.
Әкімдік:
«Вандализм болған жоқ. Монументті кәсіпкер Нағашыбай Барлыбаевтың өзі бөлшектеген»
— деп жауап берді.
Кәсіпкер Нағашыбай Барлыбаев: “Толық бұзылмасын деп төбесіндегі бөлікті өзіміз шештік”
Мемориалды тұрғызған кәсіпкер Нағашыбай Барлыбаев әкімдіктің мәлімдемесін түгел растамайды.
Ол былай дейді:
«Әкімдік “жұмысты тоқтатыңдар” деді. “Рұқсатсыз салдыңдар, бұзыңдар” деп талап қойды. Толық талқандап тастамасын деп төбесіндегі қыранды өзіміз алып тастадық.»
Кәсіпкердің түсіндіруі бойынша:
- кешен толығымен жеке қаражатпен салынған;
- әулетінің Алашқа қызмет еткен тарихи дәстүрін жалғастырмақ болған;
- әкімдік нысанды толықтай бұзып тастауы мүмкін болғандықтан, ең әлсіз бөлігін өздері бөлшектеп, қорғап қалуға тырысқан;
- облыс әкімі жер мәселесін шешуге көмектесуге уәде берген;
- мемориалдың ашылуын келесі жылдың мамыр айына жоспарлап отыр.
Бұл — жалғыз ескерткіш емес, ұлттық жадтың белгісі
Бұл мемориал тек Міржақып Дулатұлына ғана арналмаған.
Бұл — Әлихан Бөкейхан, Ахмет Байтұрсынұлы, Жаһанша Досмұхамедұлы, Смағұл Сәдуақасұлы бастаған тұтас Алаш қозғалысының рухына қойылған символ.
Кешеннің орналасқан жері Қазақстанның сакральды картасына енген тарихи нүкте.
Сондықтан қоғам бұл істі “әдеттегі құрылыс дауы” деп емес, ұлттық тарихи жадыға қатысты мәселе ретінде қабылдап отыр.
Мәселе шешімін таба ма?
Кәсіпкер кешенді қайта қалпына келтіріп, келесі жылы ашуға үміт бар екенін айтады.
Әзірге мемориалдың ресми мәртебесі, ашылу мерзімі және әкімдікпен келісімдердің нақты нәтижесі белгісіз.
Облыс әкімдігінің өкілдері қосымша ақпарат беруге уәде берді. Жауабын қосымша жариялаймыз
