Осы орайда тілдер мен олардың тағдыры туралы қызықты деректерді ұсынбақпыз
Әр жылы 21 ақпанда әлем Халықаралық ана тілі күнін атап өтеді. Бұл күннің мақсаты – әртүрлі халықтардың мәдениетіне, тіліне құрмет көрсету, сондай-ақ жойылып бара жатқан тілдерді сақтап қалуға үндеу.
Қанша тіл бар?
Әлемде 7 000-ға жуық тіл бар деп есептеледі. Бірақ бұл көрсеткіш уақыт өте келе өзгеруі мүмкін, себебі әрбір жыл сайын тілдер саны азайып келеді. Кейбір тілдер мыңдаған жылдар бойы қолданылып келгенімен, соңғы жылдары оларды тек бірнеше адам ғана сөйлейді. Бұл тілдер әдетте ұмытылып, кейде мүлдем жоғалып кетеді.
Жойылып кеткен және жойылып кетуі мүмкін тілдер:
Тілдердің жойылуы – өте өкінішті процесс. Ғалымдардың айтуынша, қазіргі уақытта әрбір екі апта сайын бір тіл жоғалып кетеді. Бүгінде жойылып кеткен тілдер арасында ең танымалдарының бірі – Латын тілі. Ол тек ғылыми және діни мақсаттарда ғана қолданылады.
Дүниежүзілік мәдениеттің байлығы мен сан алуандығын сақтау үшін бұл тілдерді қорғау өте маңызды.
Ең көп қолданылатын тілдер арасында қытай тілі (мандарин), испан, ағылшын және хинди тілдері көш бастап тұр. Мандарин тілі әлемде 1,1 миллиардтан астам адамға белгілі болса, ағылшын тілі 1 миллиардқа жуық адамның ана тілі немесе екінші тілі деуге болады.
Неліктен ана тілін сақтау маңызды?
Ана тілінің әрбір дыбысы, грамматикасы және сөздер жүйесі халықтың тарихы, мәдениеті мен дүниетанымын білдіреді. Сондықтан әрбір тілдің құндылығы өте зор. Халықаралық ана тілі күні – біздің тілдерімізді қадірлеу мен олардың байлығын сақтап қалудың маңызды сәті.
Қайта қалпына келген тілдер:
Тілдердің жоғалуы – үлкен мәдени апат, бірақ кейбір тілдер уақыт өте келе қайта қалпына келіп, жаңарды. Бұл процесс әлемнің түрлі аймақтарында түрлі жолдармен жүзеге асты. Тілдерді қайта қалпына келтіру – мәдениет пен халықтың өзіндік ерекшелігін сақтап қалу үшін маңызды қадам.
- Гвельф (Гаэль) тілі (Гэльский)
Гвельф тілі – бұрын Шотландия мен Ирландияда кеңінен қолданылған, бірақ 19-ғасырдың соңында жоғала бастады. Бірақ, 20-ғасырдың ортасында Ирландия мен Шотландияда осы тілді қайта жаңғырту басталды. Бүгінгі таңда Гвельф тілі Ирландия мен Шотландияның кейбір мектептерінде оқытылады, және оны үйренушілер саны артып келеді. - Иврит тілі
Иврит тілі – әлемде қайта жаңғырған ең әйгілі тілдердің бірі. Бұл тіл Құдайға арналған еврей жазбаларын жазуға қолданылғанымен, ұзақ уақыт бойы күнделікті сөйлеу тілінен шыққан болатын. 19-ғасырдың аяғында еврей халқының ұлттық жаңғыруы аясында Ивритті қайтадан сөйлесу тіліне айналдыруға күш салынды. Бүгінгі таңда Иврит – Израильдің мемлекеттік тілі, әрі ол елде кеңінен қолданылады. - Маиа тілі (Мая)
Мая мәдениетінің тілі – Майя – Мексика мен Орталық Америкада тараған көне тіл. Бұл тіл ұзақ уақыт бойы жойылып кеткен саналған, бірақ 20-ғасырдың соңында археологтар мен лингвисттер оның жазбаларын қайта жаңғыртып, заманауи халық арасында оқыту бағдарламаларын бастаған. Бүгінде Майя тілі әртүрлі елдерде ұрпақтан ұрпаққа беріледі. - Корнуа тілі (Cornish)
Кейде корнуа тілі деп аталатын тіл, Англияның Корнуолл аймағында қолданылған және 18-ғасырда құрып кетті деп есептелген. Бірақ 20-ғасырдың соңында қайта қалпына келтіру жұмыстары басталды. Қазір Корнуоллда корнуа тілін үйренуге қызығушылық артып, оның жаңғыруы белсенді түрде жүргізілуде. - Пали тілі
Пали тілі Үндістанда ерте кезеңде қолданылған және буддизмнің ежелгі жазбалары осы тілде жазылған. Бұл тіл ұзақ уақыт бойы тек діни мәтіндермен шектеліп қалды, бірақ буддизмнің таралуы мен зерттеушілердің жұмыстары арқасында Пали тілі қайта жаңғырды және бүгінгі күнде буддистер арасында жиі қолданылады.
Ана тілімізді ұмытпайық
